SSD (Solid State Drive) Hakkında Her şey IV : Performansı Doğru Algılama ve SSD Seçimi

        Bilgisayar tüketicisinin en çok düştüğü yanlış, firmaların parlattığı özellikleri karşılaştırarak ürün seçmesi. Daha önce bununla ilgili bir yazı yazmış ve bilgisayar satın alırken bu tuzağa düşmemeniz konusunda sizleri bilgilendirmeye çalışmıştım: Notebook Kullanmaya Başlangıç : İhtiyaçları Belirlemek
        Özetlemek gerekirse; sizin gözünüze sokulan özelliklere değil de ihtiyacınız olan özelliklere sahip ürünleri seçmeniz gerekiyor. Çünkü firmalar herhangi bir bilgisayarın yada bileşeninin, zaten en iyi olan özellikleri kullanarak; size anlatarak satış yapmaya çalışıyorlar. Peki ya madalyonun diğer tarafı?.

1. Giriş: Neden SSD?
2. SSD Ünitelerinin Yapısı ve Çalışma Mantığı
3. Write Amplification Fenomeni
4. Performansı Doğru Algılama ve SSD Seçimi
5. Montaj, İşletim Sistemi Kurulumu ve Optik Sürücüye 2. Disk Sürücü Montajı
6. Secure Erase
7. Maksimum performans için ayarlama: SSD optimizasyonu
8. Özet: Sık sorulan sorular ve cevapları
9. EK 1: OCZ Toolbox ve Linux based Tools ile Firmware Güncelleme

Yazı boyunca Page, Block, Plane, Write Amplification, Over-provisioning,                Garbage collection vs. gibi pek çok Türkçe olmayan ama SSD literatüründe bu                şekilde bilinen terim geçecek veya geçti. Normalde bunların Türkçe karşılıklarını kullanma taraftarıyım ama alttaki sebeplerden dolayı -istemeyerek de olsa- yazı boyunca bütün terimleri orijinal hallerinde kullandım: SSD teknolojisi yeni bir teknoloji olduğu için bu kavramların -tamamının- dilimizde yerleşmiş karşılıkları yok. Örneğin "Fazla Tahsis" diye Google'da bir arama yapsanız hiçbir sonuca ulaşamazsınız. Oysa  Over-provisioning diye ararsanız ulaşırsınız gibi... Özellikle Page ve Block kavramlarını Sayfa ve Blok olarak kullanmak mümkündü ama Sayfa çevirisini kullanmak, gerçek sayfa anlamı ile karıştırılabilir ve kavram karmaşasına yol açabilir diye korktum. Öte yandan bir terimi "Page" olarak orjinal halinde kullanırken, diğerini -Block olan orijinali yerine- Blok olarak kullanmak, yarısı Türkçe yarısı İngilizce bir terim haznesi kullanmak olacaktı ki bu da anlamsız. Hatam oldu ise affola.

           Şimdi beni bir satıcı olarak düşünün. Elimde (Kapasitesi aynı) 2 farklı SSD modeli var ve bunları size satmaya çalışıyorum. Bunlardan biri (Soldaki) 300 TL, diğeri (Sağdaki) 200 TL. Aradaki fiyat farkının sebebi ise tahmin edeceğiniz gibi hızdan dolayı. Şimdi bu 2 farklı SSD ünitesine ait benchmark testlerini (Altta) inceleyin ve hangisini satın alacağınıza karar verin. (Alttaki benchmark skorları kurgudur)

         Çoğunuzun -fiyat farkına rağmen- soldaki SSD ünitesini tercih edeceğinizden eminim. Ama bunu garantilemek için soldaki üründe %33 indirim yapıyorum ve fiyat 200 liraya iniyor. Yani ikisi de 200 TL! Şimdi hangisini satın alırsınız?

...

          O zaman ben size geçmiş olsun diyeyim. Eğer indirimden önce soldaki SSD ünitesini tercih ettiyseniz 100 TL fazla ödeyerek daha kötü bir SSD aldınız! Eğer indirimden sonra aldıysanız 100 TL'lik bir kazık yemediniz ama yine de 200 liraya daha iyi bir SSD'yi satın alma şansını kaçırdınız!

            Bunu açıklayabilmek için öncelikle günlük işlerinizi yaparken (Örneğin, işletim sistemi açılırken, bir programı çalıştırdığınızda, internette dolaşırken, Office programları ile çalışırken vs.) arka planda neler oluyor, işletim sisteminiz sabit diskinizden neler talep ediyor bunları bilmek gerekiyor.

           Çoğunuz Windows kullandığı için konuyu Windows üzerinden ve fazla ayrıntıya kaçmadan anlatmaya çalışacağım.

           Windows'un çalışmasında en büyük öneme sahip dosyalar DLL dosyalarıdır. DLL (Dynamic Link Library-Dinamik Link Kütüphanesi) Microsoft'un ortak kütüphanelerine verdiği genel bir isimdir. Bu kütüphanelerde aslında sadece .dll uzantısı kullanılmaz.  .ocx, .exe ve .src gibi uzantılara sahip dosyalarda vardır ama çok büyük çoğunluğu .dll uzantılı olduğu için DLL dosyaları olarak bilinirler.

           DLL dosyaları aslında exe dosyaları ile aynı karakteristiğe sahiptirler. Aynı exe dosyaları gibi kodlar, veriler, ve sadece okunabilir kaynaklar içerirler. Ancak exe dosyalarıyla aralarında çok önemli bir fark vardır: exe dosyaları kendi başına çalışabilir dosyalar iken dll dosyaları kendi başlarına çalışamazlar. Sadece başka bir program tarafından çağırılarak kullanırlar. DLL dosyaları aynı zamanda programlama dilleri ile ilgili kaynakları da barındırdıkları için bir uygulama hangi programlama diliyle yazılırsa yazılsın bu dll kütüphanelerine muhtaçtır.

            Yani; Bilgisayarınızda kurulu yüzlerce sürücü ve uygulama çalışabilmek için bu kütüphanelere muhtaçtır. Bu kütüphaneleri bütün uygulamalar, sürücüler ve işletim sistemi ortaklaşa kullanırlar. Durum böyle olmasa yani her uygulama ihtiyaç duyduğu bütün kodları kendisiyle beraber işletim sistemine getirse bugün 3-5 MB 'lık exe dosyalarıyla kurduğunuz programların sadece kurulum dosyaları yüzlerce MB olurdu.

           Burada konumuzla alakalı bilmemiz gereken kritik bilgi şu: Bu dll dosyaları genelde çok küçüktür.(4-8 KB) Ve en ufak programdan en devasa programlara kadar her uygulama bu dll kütüphanesini kullanır. Örneğin bir uygulamayı çalıştırmak için kısayoluna tıkladığınızda uygulama düzgün çalışabilmek için arka planda yüzlerce irili ufaklı dll dosyasını çağırır. Bu da çok fazla rastlantısal 4 KB (4K) erişim gerektirir. Ve bu işlem bilgisayar ile her etkileşime girdiğinizde tekrarlanır. Buna ise Rastlantısal 4K okuma/yazma denir.


Peki bunun önemi nedir?

         Bunun önemi, normal bir bilgisayar kullanıcı profilinin en çok kullandığı okuma yazma şekli olmasında. Bugün bilgisayar kullanıcılarının neredeyse tamamı farkında bile olmadan diskini %60-70 oranında 4K okuma/yazma için kullanıyor. "4K okuma/yazma hızınız ne kadar yüksekse bilgisayarınız, kısayoluna tıkladığınız programlar o kadar hızlı açılır" dediğimde bunun önemi ortaya çıkıyor.

         SSD ünitelerinin verilen Sequental yani Sıralı okuma/yazma hızları çok yüksek kabul. Bizim karşılaştırdığımız 2 SSD'de 935 MB/s ve 500 MB/s gibi çok yüksek değerler var ama kullanıcıların sıralı yazma ihtiyaçlarının toplam kullanıma oranı % 1-2 seviyelerinde. Yani bilgisayarınızı 10 saat boyunca kullandığınızda bunun 6-7 saatinde 4K okuma/yazmaya ihtiyaç duyarken bu 10 saat içinde sadece 10 dakika sıralı yazmaya ihtiyaç duyuyorsunuz.

             

Ayrıca bu değerlerin SSD'den SSD'ye (Sata 3 yada PCI arayüzleri ile) veri transferinde ulaşabildiğini de belirteyim. Yani reklamlarda vurgulanan hızı 500 MB/s olan bir SSD zaten kendi içinde bir sıralı dosya kopyalaması yaptığında (Bir dosyayı yazabilmek için bir yandan okumak gerekiyor) tam performansta çalışsa ve en iyi şartları bile sunsanız hızı zaten yarı yarıya düşüp 250 MB/s olacaktır. (250 MB/s okuma hızı + 250 MB/s yazma hızı)



          Dolayısıyla SSD disklerde en önemli performans kriteri 4K okuma yazma hızı. Verilen 550 MB/s hızları ise tek SSD ünitesi ile normal bir kullanıcının hiçbir zaman ulaşamayacağı; sadece en uygun ortam sağlandığında ulaşılabilecek değerler. Bu yüzden üstte benchmark puanlarını verdiğim 2 farklı SSD ünitesinden 4K okuma/yazma hızı çok daha iyi olan sağdaki SSD tercih edilmeli.

HDD'den SSD'ye geçmeye değer mi?

         Tilkiye sormuşlar: "Tavuk sever misin?" diye, gülmekten söyleyememiş.

         Bu soruya da ben cevap verirken uzun süre "Evet!" yerine daha etkili hangi kelimeyi kullansam diye düşündüm. Cevap net bir şekilde Evet!

         Kendimden örnek vereyim: Ben SATA 2 portunda SATA 3 bir SSD kullanıyorum. Doğal olarak kullandığım SSD'nin yarı performansını kullanabiliyorum ve teoride elde edebileceğim en yüksek sıralı yazma hızı 280MB/s.

        Daha önce kullandığım (2. disk olarak optik sürücü yuvasına taktım halen kullanıyorum) disk de (WD Scorpio Black 7200Rpm) 125 MB/s hızlarına ulaşabilen oldukça performanslı bir diskti. Yani arada öyle çok ahım şahım farklar yok gibi görünüyor.

         Ama kazın ayağı öyle değil. Yukarıda anlattıklarımın ışığında doğru yerlere baktığınızda farkın 2 kattan çok çok çok daha fazla olduğunu göreceksiniz. Altta bahsettiğim disklerin benchmark skorlarını görüyorsunuz; ayrıca çoğunuzun kullandığı disklerin bir eş değeri olan Seagate Momentus 5400 RPM diskin (Bilgisayarımın orijinal diski) skorunu da ekledim:

OCZ Vertex 3 (60 GB)

WD Scorpio Black 7200Rpm 

(Diskin en hızlı 70 GB'lık bölümü)

WD Scorpio Black 7200Rpm 

(Diskin daha yavaş olan kalan kısmı)

Seagate Momentus 5400 RPM

         Gördüğünüz gibi SSD ünitesi 4K rastlantısal yazmada, 7200 RPM Scorpio Black'in en hızlı kısmından 24 kat,  7200 RPM Scorpio Black'in kalan 228 GB'lık nispeten daha yavaş kısmından 32 kat, 5400 RPM Momentus'dan ise tam 71 kat daha hızlı! Okuma hızında da yaklaşık aynı performans farkının olduğunu görebilirsiniz.

        Buna aynı SSD ünitesini SATA 3 portuna bağladığımızda performansının ikiye katlanacağını eklediğimizde farklar 48, 64 ve sıkı durun standart bir notebook diski olan 5400 RPM bir diskte, 142 katına çıkıyor.

          Bu farka ek olarak erişim zamanında da çok büyük fark var. Hatırlayın 2 önceki makale olan SSD Ünitelerinin Yapısı ve Çalışma Mantığı'nda her iki tür depolama birimininde çalışma mantığını anlatmıştım. HDD'ler dönen disklerin üzerinden veri okuyan -kol üzerine yerleşik- kafalar mantığıyla çalıştığından bir verinin okunması yada yazılması emri verildiğinde, kafanın, dönen diskin okunacak/yazılacak bölgesine hareket edip ulaşması belli bir vakit alır. Buna Erişim Zamanı (Latency/Seek/Access Time) diyoruz. En hizlı 2.5" HDD'lerde dahi bu erişim zamanı 15 ms.nin altına düşmez. Hatta 5400 Rpm diskte 18-19 ms.lere kadar çıkar. Oysa bu SSD ünitelerinde neredeyse sıfırdır. Alttaki ekran alıntılarında görebileceğiniz gibi oldukça performanslı bir 2.5" bir HDD olan WD Scorpio Black için erişim zamanı diskin en hızlı yerinde 5 ms. iken en dışında 30 ms.lere kadar düşüyor. Ortalaması ise 16 ms.

        Oysa SSD diskte gecikme zamanı her yerde aynı ve ms.nin dörtte biri kadar: 0.250 ms. Yani arada 20 ila 120 kata kadar fark var.

        Şimdi gelin bu teorideki farkların nasıl teoride kalmadığını görelim. Sizde bu programların açılması ne kadar sürüyor? :))

Hangi SSD?

       Çok kısa keseceğim: Bütçenize uygun olan SSD'yi alın. 

       Yukarıda detaylıca anlattım. Kullandığım SSD'nin (Yarım performansla -SATA 2- çalıştığı halde) uygulamaları açış hızını videolarda gördünüz. Yani bir SSD'nin kullandığınız HDD'den 30 kat hızlı olması ile 300 kat hızlı olması arasında gözle görülür bir fark olmayacaktır. Bu yüzden illa performans serisi bir SSD alacağım diye kendinizi şartlamayın. Vertex yerine Agility; Force GT yerine Force; HyperX yerine V +200 almanız gözle görülür hiçbir fark yaratmayacaktır. Ha fiyatlar birbirine çok yakınsa alın nefsinizi köreltmiş olursunuz en azından ama arada ciddi maliyet farkı varsa ucuz olanı tercih edin.

             

Bilgisayarınızda SATA 3 portu yok diye kesinlikle SATA 2 bir SSD'yi tercih etmeyin. Hem arada fiyat farkı yok hem de ileride bilgisayar terfsi yaparsanız pişman olursunuz. SATA 3 bir SSD, bilgisayarınızın SATA 2 portunda sorunsuzca (Ama SATA 2 performansıyla) çalışacaktır.

SSD terfisi bilgisayarımda 

neleri değiştirecek?

1. Bilgisayarınız daha hızlı açılıp kapanacak;
   
   
   
   Windows 7
   
   Windows 8
   
   
   
   
   
   
   
   
   
2. Bilgisayarınızda çalıştırdığınız her uygulamanın kısayoluna tıklamanızla açılması arasında geçen süre azalacak. Bununla ilgili videoyu yukarıda (İlk video) seyretmiştiniz zaten. Ancak fark sadece programın yüklenme zamanında olacak. Yoksa, örneğin, video riplemeye yarayan bir programın performansı artmayacak. Çünkü bunun için önemli olan bileşen GPU ve/veya CPU. Ya da internet tarayıcınızın internet sayfalarını açma hızı değişmeyecek. Çünkü bunda da önemli olan İnternet Servis Sağlayıcınızın (ISS) size sunduğu bant genişliği, ping süresi yanında hattınızın kalitesi, hattı kaç bilgisayarın ve nasıl kullandığı gibi ayrıntılar.
3. Oyunlarda bölüm aralarındaki yüklenme süreleri azalacak ama SSD kullanıyor olmanız oyunlarda aldığınız FPS'yi hiç etkilemeyecek. Yani SSD'den önce bir oyunu hangi akıcılıkta oynuyorsanız SSD terfisinden sonrada tamamen aynı performansa sahip olacaksınız.

Şimdilik aklıma gelenler bunlar. 

Merak ettiğiniz birşey varsa sorabilirsiniz ve bu maddelere ekleyebilirim.

Sonraki bölüm:

• Montaj, İşletim Sistemi Kurulumu ve Optik Sürücüye 2. Disk Sürücü Montajı